Ülseratif Kolit Nedir?
Ülseratif kolit (UC), iltihaplı bir bağırsak hastalığıdır. Kalın bağırsağınızın (kolonunuz olarak da bilinir) astarında tahrişe, iltihaplanmaya ve ülserlere neden olur.
Bir tedavisi yoktur ve insanlar genellikle yaşamları boyunca ara ara semptomlar yaşarlar. Ancak doğru tedaviler hastalığı kontrol altında tutmanıza yardımcı olabilir.
Ülseratif Kolit Nedenleri ve Risk Faktörleri
Ülseratif kolit, bağışıklık sisteminiz bir hata yaptığında ortaya çıkar. Normalde, vücudunuzdaki istilacılara saldırır, tıpkı soğuk algınlığı gibi. Ancak UC'niz olduğunda, bağışıklık sisteminiz yiyeceklerin, iyi bağırsak bakterilerinin ve kolonunuzu kaplayan hücrelerin istilacılar olduğunu düşünür. Genellikle sizi koruyan beyaz kan hücreleri bunun yerine kolonunuzun astarına saldırır. İltihaplanmaya ve ülserlere neden olurlar .
Doktorlar insanların neden bu hastalığa yakalandıklarından emin değiller. Genleriniz bir rol oynayabilir; hastalık bazen ailelerde görülür. Etrafınızdaki dünyadaki diğer şeyler de fark yaratabilir.
Ülseratif kolit riskinizi etkileyebilecek şeyler şunlardır:
- Yaş. 15-30 yaş aralığındaysanız veya 60 yaşın üzerindeyseniz bu daha olasıdır.
- Etnik köken. Risk Aşkenazi Yahudi kökenli kişilerde en yüksektir.
- Aile geçmişi. Yakın akrabanızda bu rahatsızlık varsa riskiniz %30'a kadar daha yüksek olabilir.
Ülseratif Kolit Türleri
Ülseratif kolitin türü, vücudunuzdaki konumuna bağlıdır:
- Ülseratif proktit genellikle en hafif formdur. Sadece rektumda, yani kolonunuzun anüsünüze en yakın kısmındadır. Rektal kanama hastalığın tek belirtisi olabilir.
- Proktosigmoidit rektumunuzda ve kolonunuzun alt ucunda meydana gelir (doktorunuzun buna sigmoid kolon dediğini duyabilirsiniz). Kanlı ishal, karın krampları ve ağrı yaşarsınız. Dışkılama isteği duyarsınız ancak dışkılayamazsınız. (Doktorunuz buna tenesmus diyebilir.)
- Sol taraflı kolit, karnınızın o tarafında kramplara neden olur. Ayrıca kanlı ishaliniz olur ve çabalamadan kilo verebilirsiniz. Rektumunuzdan kolonunuzun sol tarafına kadar iltihap yaşarsınız.
- Pankolitis genellikle tüm kolonunuzu etkiler. Şiddetli kanlı ishal, karın krampları, ağrı, yorgunluk ve büyük kilo kaybına neden olabilir.
- Akut şiddetli ülseratif kolit nadirdir. Tüm kolonunuzu etkiler ve şiddetli ağrıya, yoğun ishale, kanamaya ve ateşe neden olur.
Ülseratif kolitin başlıca belirtisi kanlı ishaldir. Dışkınızda biraz irin de olabilir.
Diğer sorunlar şunlardır:
- Kramplı karın ağrısı
- Aniden gelen kaka yapma isteği
- Aç hissetmiyorum
- Kilo kaybı
- Yorgun hissetmek
- Ateş
- Susuz kalma
- Eklem ağrısı veya hassasiyeti
- Ağız yaraları
- Parlak ışığa baktığınızda göz ağrısı
- Çok az kırmızı kan hücresi, anemi olarak adlandırılır
- Cilt yaraları
- Tuvaleti kullandıktan sonra kolonunuzun tamamen boşalmadığını hissetmek
- Gece uyanıp gitmek
- Dışkınızı tutamama
- Bağırsak hareketlerinde ağrı veya kanama
Semptomlarınız alevlenebilir, kaybolabilir ve geri gelebilir. Haftalarca veya yıllarca hiçbir semptomunuz olmayabilir.
Ülseratif Kolit, Crohn Hastalığı ve İrritabl Bağırsak
Diğer bağırsak hastalıklarında da aynı belirtiler görülebilir.
- Ülseratif kolit yalnızca kalın bağırsağınızı ve onun iç yüzeyini etkiler.
- Crohn hastalığı iltihaplanmaya neden olur, ancak sindirim sisteminizin başka yerlerini de etkiler.
- İrritabl bağırsak sendromu, UC ile aynı semptomların bazılarını gösterir, ancak iltihaplanmaya veya ülserlere neden olmaz. Bunun yerine, bağırsaklarınızdaki kaslarla ilgili bir sorundur.
Ülseratif Kolit Tanısı
Doktorunuz, başka bir bağırsak hastalığınız mı yoksa ülseratif kolitiniz mi olduğunu anlamak için bazı testler yapacaktır.
- Kan testleri, kansızlığınız veya iltihabınız olup olmadığını gösterebilir.
- Dışkı örnekleri doktorunuzun kolonunuzda bir enfeksiyon veya parazit olup olmadığını belirlemesine yardımcı olabilir. Ayrıca dışkınızda göremediğiniz kan olup olmadığını da gösterebilirler.
- Esnek sigmoidoskopi doktorunuzun kolonunuzun alt kısmına bakmasını sağlar. Alt kolonunuza alt kısmınızdan bükülebilir bir tüp yerleştirecekler. Tüpün ucunda küçük bir ışık ve kamera bulunur. Doktorunuz ayrıca alt kolonunuzun astarından bir parça almak için küçük bir alet kullanabilir. Buna biyopsi denir . Laboratuvardaki bir doktor numuneyi mikroskop altında inceleyecektir.
- Kolonoskopi, esnek sigmoidoskopi ile aynı işlemdir ; ancak doktorunuz sadece alt kısmına değil, tüm kolonunuza bakar.
- Hastalığın teşhisinde röntgen daha az kullanılır, ancak doktorunuz özel durumlarda röntgen çektirmenizi isteyebilir.
Ülseratif Kolit Tedavisi
UC tedavisinin iki temel amacı vardır. Birincisi, kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlamak ve kolonunuza iyileşme şansı vermektir. İkincisi, daha fazla alevlenmeyi önlemektir. Bu hedeflere ulaşmak için diyet değişiklikleri, ilaç veya ameliyat kombinasyonuna ihtiyacınız olabilir.
- Diyet. Bazı yiyecekler semptomlarınızı kötüleştirebilir. Yumuşak, tatsız yiyeceklerin sizi baharatlı veya yüksek lifli yemekler kadar rahatsız etmediğini görebilirsiniz. Sütte bulunan laktoz adı verilen şekeri sindiremiyorsanız (bu laktoz intoleransınız olduğu anlamına gelir ), doktorunuz süt ürünleri yemeyi bırakmanızı söyleyebilir. Bol lif, yağsız protein, meyve ve sebze içeren dengeli bir diyet yeterli vitamin ve besin sağlamalıdır.
- İlaç. Doktorunuz aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç farklı türde ilaç reçete edebilir:
- Antibiyotikler. Bunlar enfeksiyonlarla savaşır ve kalın bağırsağınızın iyileşmesini sağlar.
- Aminosalisilatlar. Bu ilaçlar, iltihapla savaşan ve semptomları kontrol etmeye yardımcı olan 5-aminosalisilik asit (5-ASA) adı verilen bir şeye sahiptir. Yutmak için haplar veya poponuza koymak için lavman veya fitil alabilirsiniz .
- Kortikosteroidler. Aminosalisilatlar işe yaramazsa veya semptomlarınız şiddetliyse, doktorunuz size kısa bir süre için bu anti-inflamatuar ilaçları verebilir.
- İmmünomodülatörler. Bunlar bağışıklık sisteminizin kolonunuza saldırısını durdurmaya yardımcı olur. Etkisini göstermesi biraz zaman alabilir. 3 aya kadar herhangi bir değişiklik fark etmeyebilirsiniz.
- Biyolojikler. Bunlar kimyasallar yerine canlı hücrelerdeki proteinlerden yapılır. Bunlar şiddetli ülseratif kolit hastaları içindir.
- Janus kinaz inhibitörleri ( JAK inhibitörleri ) . Bunlar ülseratif kolitte remisyonu hızla elde etmek ve sürdürmek için etkili olabilen oral ilaçlardır.
- Sfingozin 1-fosfat (S1P) reseptör modülatörleri . Bu, orta ila şiddetli aktif ÜK'li hastalar için oral bir ilaçtır.
- Loperamid. Bu, ishali yavaşlatabilir veya durdurabilir. Almadan önce doktorunuzla konuşun.
- Ameliyat. Diğer tedaviler işe yaramazsa veya UC'niz şiddetliyse, kolonunuzu (kolektomi) veya kolon ve rektumunuzu (proktokolektomi) çıkarmak için ameliyat olmanız gerekebilir. Proktokolektomi yaptırırsanız, doktorunuz ince bağırsağınızdan küçük bir kese yapabilir ve bunu anüsünüze bağlayabilir. Buna ileal kese-anal anastomoz (IPAA) denir. Vücudunuzun atıkları normal şekilde dışarı atmasını sağlar, böylece dışkıyı toplamak için bir torba giymeniz gerekmez.
Ülseratif Kolit Komplikasyonları
Ülseratif kolitin komplikasyonları şunları içerebilir:
- Kanama. Bu kansızlığa yol açabilir.
- Osteoporoz. Kemikleriniz diyetiniz veya çok fazla kortikosteroid almanız nedeniyle zayıflayabilir.
- Dehidratasyon. Eğer büyük bağırsağınız yeterli sıvıyı ememiyorsa, damar yoluyla (intravenöz veya IV) sıvı almanız gerekebilir.
- İltihaplanma. Bu eklemlerinizi, cildinizi veya gözlerinizi etkileyebilir.
- Fulminant kolit . UC atağınız şiddetliyse, kolonunuz patlayabilir veya enfeksiyon vücudunuza yayılabilir. Bağırsaklarınız atıkları hareket ettirmeyi bırakır ve karnınız şişer.
- Megakolon. Fulminant kolit, kalın bağırsağınızın şişmesine veya patlamasına neden olabilir. Bu tehlikeli bir komplikasyondur ve muhtemelen ameliyat olmanız gerekecektir.
- Karaciğer hastalığı . Safra kanallarınız veya karaciğeriniz iltihaplanabilir veya karaciğerinizde yara dokusu oluşabilir.
- Kolon kanseri. Ülseratif kolit, özellikle tüm kalın bağırsağınız etkilenmişse veya uzun süredir UC'niz varsa, kolon kanserine yakalanma riskinizi artırır.
Ülseratif Kolit Doktorunuza Sormanız Gereken Sorular
Semptomlarınızın ÜK olduğundan endişe ediyorsanız veya bu rahatsızlığa zaten sahipseniz ve daha fazla bilgi istiyorsanız, doktorunuza sormanız gereken sorular şunlardır:
- Belirtilerim ülseratif kolit (ÜK) veya başka bir rahatsızlığın belirtisi mi?
- UC'nin farklı türleri var mı ? Farklı semptomları var mı?
- Hangi testlere ihtiyacım olacak?
- Ülseratif kolitim varsa tedavi planım nasıl olacak?
- Beslenme şeklimi veya yaşam tarzımı değiştirmek semptomlarımı hafifletmeye yardımcı olur mu?
- Ülseratif kolit hastalığım ne kadar ciddi?
- Ülseratif kolit için ilaç kullanırsam yan etkileri olur mu?
- Probiyotik gibi besin takviyeleri almalı mıyım?
- Kontrollere ne sıklıkla gelmem gerekecek?
- Belirtilerim aniden kötüleşirse ne yapmalıyım?
- Ülseratif kolit hastalığımın kötüleştiğini nasıl anlarım?
- Ülseratif kolit ilacımı değiştirmem gerekip gerekmediğini nasıl anlarım?
- Ameliyatı düşünmeli miyim? Ameliyat neleri içerir?
- Kolon kanserine yakalanma riskim nedir ?
Ülseratif Kolit Prognozu
Çoğu insan için ülseratif kolit kronik veya uzun süreli bir rahatsızlıktır. Hiçbir semptom olmadan alevlenmeler ve adet dönemleri yaşarsınız (doktorunuz buna remisyon diyecektir). Az sayıda insan bir atak geçirir ve bir daha asla rahatsız olmaz.
UC'li kişilerin yaklaşık %10'u gibi birkaç kişi ilk atağını geçirir ve ciddi komplikasyonlarla hızla kötüleşir. Birçok kişide hastalık zamanla kalın bağırsağa yayılır. Bu kolon kanserine dönüşebilir, ancak doktorlar hastalığı yeterince erken yakalar ve kolonlarını çıkarırsa, hastalığa yakalanan kişilerin yaklaşık yarısı hayatta kalır.
