Uyuz nedir?
Uyuz bir enfeksiyon değil, bir istiladır. Uyuz cildinizin üst katmanına giren Sarcoptes scabiei adlı küçük sekiz bacaklı yaratıklar tarafından meydana getirilir. Cildinizde yumurta bırakırlar. Yumurtalar çatladıktan sonra, akarlar cildinizin yüzeyine tırmanır ve vücudunuzun diğer bölgelerine yayılırlar. Diğer insanlara da yayılabilirler.
Uyuz Nasıl Bulaşır?
Uyuz insan vücudunda 1 ila 2 ay yaşayabilir. 2-3 gün yatak veya mobilyada yaşayabilirler.
Uyuz çok bulaşıcıdır. Enfekte bir kişiden diğerine doğrudan, uzun süreli, yakın fiziksel temas yoluyla yayılır. Huzurevleri, uzun süreli bakım tesisleri, hapishaneler ve çocuk bakım merkezleri, uyuz salgınları için sık kullanılan yerlerdir. Sağlıklı yetişkinler bu akarları çoğunlukla enfekte bir kişiyle cinsel temas yoluyla alırlar. Evcil hayvanlardan uyuz bulaşmaz.Hızlı bir el sıkışma veya kucaklaşma yoluyla yayılması pek olası değildir. Uyuz akarı zıplayamaz veya uçamaz ve çok yavaş sürünür.
Semptomlar neler?
Kaşıntı: Uyuzun en önemli belirtisi şiddetli gece kaşıntısıdır. Kaşıntı, kişinin yatağa girip ısınması ile artar ve kişiyi uykudan uyandırabilecek şiddette iken gündüzleri daha hafiftir. Kaşıntı genellikle el parmak araları, el bileğinin iç yüzü, bilekler, koltuk altları, dirsekler ve kasıklarda görülmekle birlikte tüm vücutta görülebilmektedir. Hastalığın en belirgin bulgusu parmaklar arasında dalgalı kirli bir çizgi halinde görülen, uyuz böceğinin içinde yaşadığı, gri beyaz renkli, 1-10 mm uzunluğundaki tünellerdir. Kişilerde özellikle geceleri artan şiddetli kaşıntı ve deride görülen içi su dolu keseciklerin görülmesi uyuz şüphesini arttırır. Böyle bir durumla karşılaşıldığında bir an önce Sağlık Kuruluşuna başvurulmalıdır.
Kızarıklık: Kaşıntıya ek olarak kızarıklık olacaktır. Bu semptomları vücudunuzun her yerinde fark edebilirsiniz. Veya bileğiniz, dirsekleriniz, cinsel organlarınız, poponuz veya parmaklarınızın arasındaki ağ gibi belirli alanlarla sınırlı olabilirler. Çocuklar başlarında, yüzlerinde, boynunda, avuç içlerinde ve ayak tabanlarında kaşıntı veya kızarıklık yaşayabilir. Ayrıca cildinizdeki çukurları da fark edebilirsiniz. Bunlar vücudunuzdaki minik, kabarık, grimsi beyaz veya ten rengi çizgilerdir. Derinize giren akarlardan kaynaklanırlar.
İlk defa uyuza yakalanan bir kişide belirtilerin başlaması 2-6 hafta kadar sürebilir. Ancak daha önce uyuza yakalanan bir kişide, belirtiler genellikle maruz kaldıktan 1-4 gün içinde ortaya çıkar. Hastalık belirtilerinin başlamadığı bu dönemlerde bile kişi uyuzu başkalarına bulaştırabilir.
İlk aşamalarında, döküntü benzer göründüğü için uyuz diğer cilt rahatsızlıkları ilearıştırılabilir. Sivilce, sivrisinek ısırıkları uyuz ile karıştırılabilir. Uyuzu ayıran şey, acımasız kaşıntıdır. Kaşıntı genellikle çocuklarda ve yaşlılarda daha şiddetlidir.
Uyuz Tünelleri
Uyuzun bir başka özelliği de ciltte iz benzeri yuvaların ortaya çıkmasıdır. Bu kabarık çizgiler genellikle grimsi beyaz veya ten rengindedir. Dişi akarlar cilt yüzeyinin hemen altında tünel açtıklarında oluşurlar. Bir yuva oluşturduktan sonra, her dişi içerisine 10 ila 25 yumurta bırakır.
Uyuz Akarları Nerede Yaşar?
Uyuz akarları vücudun herhangi bir yerinde yaşayabilir, ancak en sevdikleri yerlerden bazıları şunlardır:
- Parmakların arasında
- Bilek, dirsek veya diz kıvrımları
- Bel çevresi ve göbek çevresi
- Göğüslerde veya cinsel organlarda
- Çok küçük çocuklarda baş, boyun, yüz, avuç içi ve ayak tabanı
Uyuz Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorunuz, vücudunuzdaki kızarıklık veya yuvaları kontrol ederek akarlara sahip olduğunuzu söyleyebilir. Ayrıca akarlardan birini yuvasından çıkarmaya da çalışabilir. Bunu ya cildinizi kazıyarak ya da paraziti ince bir iğne ile yuvasından çekerek yapacaktır.
Uyuz Komplikasyonları
Uyuzun yoğun kaşıntısı enfeksiyona yatkın açık yaralar oluşturabilir. İmpetigo gibi bakteriyel deri enfeksiyonları, uyuzun en sık görülen komplikasyonudur. Semptomlar bal rengi, sızan kabarcıklar olabilir. Bu tip enfeksiyon genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir.
Uyuz Tedavisi
Uyuz kendiliğinden geçmez. Sadece akarları öldüren reçeteli ilaçlarla tedavi edilebilir. Tedavi, çoğu durumda boyundan aşağısı tüm vücuda uygulanan bir krem veya losyondur. 8 ila 14 saat bekletildikten sonra yıkanır. Bazı durumlarda, doktor uyuz tedavisi için haplar yazabilir. Tedavi kullanılan ilaca bağlı olarak üç güne kadar sürer.
Kaşıntı Giderici Reçeteler uyuz akarlarını ve yumurtalarını öldürebilirken, kaşıntıyı anında hafifletmezler. Özellikle geceleri kaşıntıyı kontrol altına almak için antihistaminik hapları yardımcı olabilir. Hidrokortizon kremi de işe yarayabilir, ancak uyuz döküntüsünün görünümünü değiştirerek durumun teşhis edilmesini zorlaştırabilir. Bu kremi ancak doktorunuz teşhisi onayladıktan sonra kullanmak en iyisidir.
Kimlerin Tedavi Edilmesi Gerekiyor?
Birine uyuz teşhisi konduğunda, o kişiyle yakın fiziksel teması olan herkes de tedavi edilmelidir. Yakın temas, birlikte banyo yapmayı, aynı yatakta uyumayı ve hatta el ele tutuşmayı içerir. Doktorlar, semptomlar olmasa bile, genellikle evin tüm üyelerini tedavi etmeyi önerir. (Unutmayın, semptomların ortaya çıkması dört ila altı hafta sürebilir.)
Hastalıktan Korunmak İçin Ne Yapılmalıdır?
Hastalığın önlenmesi ve kontrolü için uyuz olan kişi ile birlikte yaşayan kişilerin de aynı zamanda tedaviye alınması son derece önemlidir.Özellikle aile bireylerinin kaşıntısının olup olmamasına bakılmaksızın mutlaka birlikte tedavi olması gerekir. Aynı anda tedavi uygulanmadığı takdirde hastalık kişiden kişiye bulaşmaya devam edecektir. Uyuz hastası ve evde beraber yaşadığı kişiler tarafından kullanılan giysiler, çarşaflar ve havlular en az 60 derecede yıkanmalı ve ütülenmelidir. Yatak takımları birkaç gün havalandırılmalıdır. Yıkanamayacak eşyaların ağzı bağlı olan bir poşet içerisinde ortalama üç gün saklanması gerekir. Ayrıca zemin ve mobilyalar elektrik süpürgesi ile temizlenmelidir.
Uyuz Ne Zaman Uzaklaşır?
Uyuz ilaçları akarları ve yumurtaları hızla öldürebilir ve hastalar genellikle tedaviye başladıktan 24 saat sonra okula dönebilir veya çalışabilir. Ancak kaşıntı birkaç hafta devam edebilir. Bu, ciltte devam eden bir alerjik reaksiyonun sonucudur. Kaşıntı dört haftadan fazla sürerse veya yeni bir kızarıklık ortaya çıkarsa, doktorunuza görünün. Uyuz ilacını yeniden uygulamak gerekli olabilir.
- Kwellada losyon --- temiz deriye boyundan aşağıya tüm vücuda sürülür, 10 saat sonra yıkanılır , 1 hafta sonra tekrarlanır. > 12 yaş: 30 ml, 6-12 yaş : 15 ml, 1-5 yaş: 7,5 ml, 1 yaş altı: 3,75 ml
Kaynaklar:
IMAGES PROVIDED BY:
1) Pixtal Images
2) Dr. P. Marazzi / Photo Researchers, Inc.
3) Rom Rom, ISM/Phototake, Interactive Medical Media LLC
4) John Radcliffe Hospital / Photo Researchers, Inc.
5) Dr. P. Marazzi / Photo Researchers, Inc.
6) Eye Of Science/Photo Researchers Inc.
7) LWA-Dann Tardif/Flirt Collection
8) Gregory Byerline
9) Erik Isakson/Tetra Images
10) Picture Partners/Age Fotostock
11) ERproductions/Blend Images
12) ISM/Phototake
13) Dr P. Marazzi / Photo Researchers, Inc.
14) HBSS/Fancy
15) Jupiterimages
16) Jochen Tack/Imagebroker.net
17) Lucianne Pashley/Age Fotostock
18) Steven Errico/Photographer’s Choice
19) Jim Craigmyle/Flirt
REFERENCES:
Centers for Disease Control and Prevention.
Delaware Department of Health and Human Services.
Peteducation.com.
The International Foundation for Dermatology.
The Nemours Foundation.
