Maymun çiçeği nedir?
Maymun çiçeği, maymun çiçeği virüsünün neden olduğu nadir bir viral hastalıktır. Maymun çiçeği virüsleri, klasik insan çiçeği virüsleri ve sığır çiçeği virüsleri ile ilişkilidir. Bugüne kadar maymun çiçeği Batı ve Orta Afrika'da yaygındı. Bu bölgelerde virüsler öncelikle kemirgenlerde bulunur. İsmine rağmen, maymun çiçeği maymunlarda nadiren görülür. İnsanlar da enfekte olabilir ve hastalanabilir.
Maymun çiçeği nasıl bulaşır?
Maymun çiçeği virüsünün yaygın olduğu (endemik) bölgelerde, insanlar virüsü taşıyan hayvanlarla temas yoluyla enfekte olabilirler.
Hayvanlardan insanlara bulaşma, diğer şeylerin yanı sıra, şu yollarla mümkündür:
- Hayvan ısırıkları
- Hayvanların vücut sıvıları ve dışkıları
- Ölü hayvan bedenlerine dokunma, örneğin avlanırken
- Pişirme sırasında yeterince ısınmamış et yemek
- Maymun çiçeğinin insandan insana bulaşması, sadece yakın temas yoluyla mümkündür.
- Tipik cilt lezyonlarının (kabarcık) içeriğiyle veya kabuklarıyla temas
- Ağızda ülser veya yaralarla temas
- vücut sıvıları (tükürük gibi) ile temas
- Solunum ve konuşma sırasında yayılan damlacıklarla temas
- Maymun çiçeği kapmış bir kişinin kıyafetleri, yatak takımları, havluları ve yemek kapları ile temas
Kabarcıkların içinde, virüslerin sayısı özellikle yüksektir. Kabarcıklara dokunursanız veya kabarcıktaki sıvıyla temas ederseniz, maymun çiçeği kapma riski özellikle yüksektir. Bununla birlikte, cilt değişiklikleri görünmeden önce enfeksiyon olması da mümkündür. Virüs bu durumda örneğin konuşma ortamlarında soluduğumuz havadaki damlacıklar yoluyla bulaşabilir.
Maymun çiçeği kapmış gebe kadınlar virüsü doğmamış çocuklarına geçirebilir. Bebeğin doğum sırasında enfekte olması da mümkündür.
Maymun çiçeği cinsel yolla bulaşır mı?
Maymun çiçeği, yakın fiziksel temas yoluyla bir insandan diğerine bulaşabilir. Buna cinsel temas da dahildir. Diğer şeylerin yanı sıra, cinsel aktivite sırasında çiçek hastalığı kabarcıklarıyla doğrudan temas enfeksiyona yol açabilir.
Virüs göz, ağız, burun, penis, anüs veya vajina mukozasına ulaştığında enfeksiyon meydana gelir. Ancak virüs, cilde en küçük yaralanmalarda bile nüfuz edebilir.
Maymun çiçeğinin cinsel ilişki sırasında meni veya vajinal sıvı yoluyla bulaşıp bulaşmadığı henüz kesin olarak bilinmese de mümkün görünmektedir. Bununla birlikte, cinsel aktivite sırasında yaralanmış cilt dokuları ile doğrudan temas enfeksiyona neden olabilir. Maymun çiçeğinin neden olduğu döküntü, cinsel organlarda ve ağız içinde de görülebilir. Bu da cinsel temas sırasında enfeksiyon riskini artırabilir.
Maymun çiçeği kapmış insanlar, semptomları olduğu süre boyunca hastalığı başkalarına bulaştırabilir. Bu süre genellikle iki ila dört haftadır.
Bununla birlikte, maymun çiçeği kapma riski cinsel olarak aktif kişilerle sınırlı değildir. Enfekte bir kişiyle yakın fiziksel teması olan herkes hastalığı kapabilir. Bu nedenle, maymun çiçeğine işaret eden belirtiler varsa, yakın fiziksel temastan kaçınılmalı ve derhal tıp uzmanlarına danışılmalıdır.
Hastalık ne zaman ortaya çıkar ve ne kadar süreyle bulaşıcıdır?
Kuluçka süresi, yani enfeksiyon ile hastalığın başlangıcı arasındaki süre yaklaşık 5 ila 21 gündür. Mevcut verilere göre, bireysel vakalarda 2 ila 4 günlük daha kısa kuluçka süreleri olması da mümkün görünmektedir. Enfekte insanlar, hastalık belirtileri gösterdikleri sürece bulaşıcıdır. Bu genellikle iki ila dört hafta sürer.
Hastalığın belirtileri nelerdir?
1980'den beri ortadan kaldırılmış olan insan çiçek hastalığının aksine, benzer semptomlara sahip maymun çiçeği genellikle çok daha hafif seyreder. Şiddetli ve hatta ölümcül seyirler mümkündür.
Hastalığın genel belirtileri ağırlıklı olarak ateş, baş ağrısı, kas ve sırt ağrısı ve şişmiş lenf düğümleri olabilir. Zamanla kabuklanan ve düşen püstüllere lekeler şeklinde bir döküntü karakteristiktir.
Döküntü genellikle yüzde, avuç içinde ve ayak tabanlarında görülür. Cilt ve mukoza değişiklikleri ağızda, genital organlarda, anüste ve gözlerde de bulunabilir. Aktüel vakalarda, cinsel organlarda ve anüste döküntü sıklıkla görülmektedir.
Semptomlar genellikle iki ila dört hafta sürer ve çoğu durumda tedavi olmaksızın kendi kendine geçer.
Hastalık durumunda nelere dikkat etmeliyim?
Maymun çiçeği enfeksiyonu teşhis edilen hastalar için genellikle izolasyon istenir. Lütfen sağlık departmanının yönetmeliklerine uyun. Evde izolasyon sırasında, diğerlerinin yanı sıra aşağıdaki önlemleri almalısınız:
Döküntü geçinceye ve son kabuk düşünceye kadar diğer insanlarla her türlü yakın temastan, özellikle cinsel temastan kaçınmalısınız. Bu dört hafta kadar sürebilir.
Özellikle risk faktörlerine sahip insanlar mümkünse sizinle aynı evde kalmamalıdır. Buna bağışıklık sistemi zayıflamış insanlar, gebeler, 12 yaşın altındaki çocuklar ve yaşlılar dahildir.
Başkalarıyla birlikte yaşıyorsanız, döküntülerinizin devam ettiği süre boyunca, ideal olarak özel bir banyoya erişimi olan ayrı bir odada kalmaya çalışın.
Mümkünse nevresim, havlu ve yemek kapları gibi şeyleri başkalarıyla paylaşmamalısınız. Viral partiküllerin havaya salınmasını önlemek için nevresim takımı ve çarşaflar silkelenmemelidir. Çamaşırlar en az 60 °C'de ve güçlü deterjanla yıkanmalıdır.
İyi el hijyenine dikkat edin. Ellerinizi sabun ve suyla iyice yıkayın.
Komodin, akıllı telefon veya tablet gibi sık dokunulan yüzeyler dikkatli bir şekilde ve günde en az bir kez temizlenmelidir.
Banyo ve tuvalet yüzeyleri her kullanımdan sonra temizlenmelidir
.İnsandan hayvana bulaşmayı önlemek için evcil hayvanlarla doğrudan temastan kaçının.
Sağlık durumunuz kötüleşirse, gerekirse destekleyici tedavinin başlayabilmesi için sizi tedavi eden doktora derhal haber verin. Tecovirimat ilacı, maymun çiçeği hastalığının hedefe yönelik tedavisi için onaylanmıştır.
Ayrıntılı bilgi ve tavsiyeler, RKI'nin doğrulanmış maymun çiçeği enfeksiyonu durumunda ev izolasyonu ile ilgili bir broşüründe bulunmaktadır.
Enfekte bir kişiyle temas edersem ne yapmalıyım?
Maymun çiçeği kapmış biriyle yakın temasta olan herkes, yerel sağlık departmanıyla iletişime geçmelidir.
Maymun çiçeğine karşı aşı mevcuttur.
Spesifik olmayan semptomlar da dahil olmak üzere enfeksiyon belirtileri gelişirse, diğer insanlarla temastan kaçınılmalı ve bir doktor muayenehanesine başvurulmalıdır. Doktor muayenehanesine gitmeden önce, diğer hastaları korumaya yönelik önlemlerin alınması için muayenehane ekibine maymun çiçeği şüphesi hakkında telefonla bilgi verilmelidir. Doktora telefonla ulaşmak mümkün değilse, muayenehaneye varıldığında görevlilere maymun çiçeği hastalığı şüphesi olduğu bildirilmelidir.
Maymun çiçeği nasıl tedavi edilir?
Enfekte olan çoğu insan birkaç hafta içinde kendi kendine iyileşir.
Şiddetli vakalardaki şikâyetler tedavi ile hafifler. Ayrıca viral enfeksiyona ek olarak ciddi bir bakteriyel enfeksiyonun da oluşmasının önüne geçilmelidir. Tecovirimat ilacı, maymun çiçeği tedavisi için onaylanmıştır.
Doktor, duruma göre hangi tedavinin mantıklı olduğuna karar verecektir.
Aşı var mı?
Bir çiçek aşısı (Imvanex®), Avrupa Birliği'nde (AB) 2013'ten beri onaylanmıştır ve eski çiçek aşılarından daha iyi tolere edilir. 18 yaş üstü kişilerde maymun çiçeği hastalığına karşı korunmak için de kullanılabilir.
Daimi Aşı Komisyonu, enfeksiyon riskinde artış varsa ve özel veya profesyonel ortamlarında patojenle temas etme riski yüksek olan kişiler için enfekte kişilerle temastan sonra 14 güne kadar aşı yapılmasını önermektedir. Genel aşı tavsiye edilmemektedir.
